ആരോഗ്യ സംരക്ഷണത്തിൽ പരമ്പരാഗത സംവിധാനങ്ങളുടെ പ്രസക്തി മുമ്പെന്നത്തേക്കാളും ഇപ്പോൾ അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ലോകജനസംഖ്യയുടെ ഭൂരിഭാഗവും ഇപ്പോഴും പരമ്പരാഗത സംവിധാനങ്ങളെ ആശ്രയിക്കുന്നതായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.

ആയുർവേദം (ആയു + വേദം) എന്നാൽ "ജീവിതത്തിൻ്റെ ശാസ്ത്രം" എന്നാണ്. മനുഷ്യരാശിക്ക് അറിയാവുന്ന ഏറ്റവും പഴയ ക്രോഡീകരിക്കപ്പെട്ട ഔഷധമാണിത്. ആയുർവേദത്തിൻ്റെ ഡോക്യുമെന്റേഷൻ വേദങ്ങളിൽ പരാമർശിക്കപ്പെടുന്നു. ആയുർവേദത്തിൻ്റെ ഉത്ഭവം പ്രപഞ്ചത്തിൻ്റെ ഉത്ഭവവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു, കൂടാതെ ലോകത്തെയും ജീവിതത്തെയും രോഗങ്ങളെയും മരുന്നുകളെയും കുറിച്ചുള്ള അടിസ്ഥാനകാര്യങ്ങൾ / തത്ത്വചിന്തകൾ വിവരിക്കുന്ന വിവിധ വേദ ശ്ലോകങ്ങളിൽ നിന്ന് വികസിപ്പിച്ചെടുത്തതാണ്. ആയുർവേദത്തിൻ്റെ മൂന്ന് മഹത്തായ ഗ്രന്ഥങ്ങളായ ചരക സംഹിത, സുശ്രുത സംഹിത, അഷ്ടാംഗ സംഗ്രഹ എന്നിവയിൽ ആയുർവേദത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ് സമഗ്രമായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ആയുർവേദം അനുസരിച്ച്, ജീവിതത്തിൻ്റെ ലക്ഷ്യങ്ങൾ കൈവരിക്കുന്നതിന് ആരോഗ്യം ഒരു മുൻവ്യവസ്ഥയായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു, അതായത്, ധർമ്മം, അർത്ഥം, കാമ & മോക്ഷം (രക്ഷ). ആയുർവേദം മനുഷ്യൻ്റെ ശാരീരികവും മാനസികവും സാമൂഹികവും ആത്മീയവുമായ വശങ്ങളുടെ സംയോജിത വീക്ഷണം എടുക്കുന്നു.

രോഗശാന്തി ചികിത്സയിൽ (i) ഔഷധ (മയക്കുമരുന്ന്), (ii) ക്രിയാക്രമ (നടപടികൾ) എന്നിവയെ ശസ്ത്രക്രിയയ്ക്ക് മുമ്പുള്ള നടപടിക്രമങ്ങൾ (സ്നേഹ, സ്വേദ മുതലായവ), പഞ്ചകർമ്മ (അഞ്ച് ശുദ്ധീകരണ പ്രക്രിയകൾ), ശസ്ത്രക്രിയാ നടപടിക്രമങ്ങൾ, പാരാ-ശസ്ത്രക്രിയ എന്നിങ്ങനെ തരംതിരിക്കാം. നടപടിക്രമങ്ങൾ (ജലൂക അവചരണം, ക്ഷാര കർമ്മം, അഗ്നി കർമ്മം മുതലായവ) ശസ്ത്രക്രിയാനന്തര നടപടിക്രമങ്ങൾ (പേയാടി, തർപ്പണം മുതലായവ) (iii) അന്ന (ഭക്ഷണം), (iv) വിഹാരം (വ്യായാമങ്ങളും ദിനചര്യകളും). സംഹിത കാലഘട്ടത്തിൽ ആയുർവേദം സ്പെഷ്യാലിറ്റികളുടെ എട്ട് ശാഖകളായി വികസിച്ചു, അത് അഷ്ടാംഗ ആയുർവേദം എന്ന് വിളിക്കപ്പെടാൻ കാരണമായി.

എട്ട് വിഭാഗങ്ങൾ :

• കായചികിത്സാ (ഇന്റേണൽ മെഡിസിൻ)

• കൗമാര ഭൃത്യ (ശിശുരോഗവിഭാഗം)

• ഗ്രഹചികിത്സാ (മാനസീകരോഗവിഭാഗം)

• ശാലാക്യ (നേത്ര, കർണ്ണ, നാസിക, തൊണ്ട, ദന്ത വിഭാഗങ്ങൾ)

• ശല്യതന്ത്ര (ശസ്ത്രക്രിയാ - അസ്ഥിരോഗ വിഭാഗം)

• അഗദ തന്ത്രം (വിഷ - പ്രതിവിഷ വൈദ്യവും വൈദ്യ നിയമങ്ങളും)

• രസായന (പുനരുജ്ജീവന ചികിത്സ, വാർദ്ധക്യകാലരോഗങ്ങൾ)

• വാജീകരണം (ലൈംഗീക ശാസ്ത്രം, വന്ധ്യതാ ചികിത്സാ)

കഴിഞ്ഞ അറുപത് വർഷം കൊണ്ട് ആയുർവേദം ഇരുപത് പ്രത്യേക വിഭാഗങ്ങളുള്ള ഒരു ചികിത്സാ ശാസ്ത്രമായി വികാസം പ്രാപിച്ചിട്ടുണ്ട് .

• ആയുർവ്വേദ സിദ്ധാന്തം (ആയുർവേദത്തിലെ മൗലീക സിദ്ധാന്തങ്ങൾ)

• ആയുർവേദ സംഹിത (ക്ളാസിക്കൽ സാഹിത്യം)

• രചനാ ശാരീരം (ശരീര രചനാ ശാസ്ത്രം)

• ദ്രവ്യ ഗുണ വിജ്ഞാനം (ഔഷധ സസ്യങ്ങളെയും ഔഷധങ്ങളെയും കുറിച്ചുള്ള വിജ്ഞാനം)

• രസശാസ്ത്രം ( രസതന്ത്രം, ധാതുശാസ്ത്രം)

• ഭൈഷജ്യകല്പന (ഔഷധനിർമാണ വിജ്ഞാനീയം)

• കൗമാര ഭൃത്യ (ശിശുരോഗ വിഭാഗം)

• പ്രസൂതി തന്ത്ര & സ്ത്രീ രോഗ (ഗർഭിണീ ചര്യ, സ്ത്രീ രോഗങ്ങൾ)

• സ്വസ്ഥവൃത്തം (സാമൂഹ്യാരോഗ്യം, രോഗ പ്രതിരോധം)

• കായചികിത്സ(ഇന്റേണൽ മെഡിസിൻ)

• രോഗനിദാന & വികൃതി വിജ്ഞാനം (രോഗ നിദാന ശാസ്ത്ര വിഭാഗം)

• ക്രിയാ ശാരീരം (ശരീര ധർമശാസ്ത്രം)

• ശല്യതന്ത്രം (ശസ്ത്ര ക്രിയാ വിഭാഗം, അസ്ഥിരോഗ വിഭാഗം)

• ശല്യതന്ത്ര (ക്ഷാരസൂത്ര, അനുശസ്ത്ര വിഭാഗം)

• ശാലാക്യ തന്ത്ര (നേത്രരോഗ വിഭാഗം)

• ശാലാക്യ തന്ത്ര (കർണ ശിരോരോഗ നാസ കണ്ഠരോഗ വിഭാഗം)

• മനോവിജ്ഞാന & മാനസീക രോഗ (മാനസികാരോഗ്യം, മനോരോഗ വിജ്ഞാനം)

• ശാലാക്യ തന്ത്ര (ദന്തരോഗ)

• പഞ്ചകർമ്മ

• അഗദ തന്ത്രം (വിഷ - പ്രതിവിഷ വൈദ്യവും വൈദ്യ നിയമങ്ങളും)

പരമ്പരാഗത വൈദ്യശാസ്ത്രത്തെ യഥാക്രമം ആയുർവേദം, സിദ്ധ, യുനാനി, യോഗ, പ്രകൃതിചികിത്സ എന്നിങ്ങനെ വേർതിരിക്കുന്ന രാജ്യത്തെ ആദ്യ സംസ്ഥാനമാണ് കേരളം. ഈ ശാഖകളെല്ലാം ആയുഷ് വകുപ്പിന് കീഴിൽ പ്രത്യേകം ഇവിടെ പ്രമോഷൻ ചെയ്യുന്നു. ആയുർവേദം അതിന്റെ ഏറ്റവും യഥാർത്ഥവും ആധികാരികവുമായ രൂപത്തിൽ പ്രയോഗിക്കുന്ന ഇന്ത്യയിലെ ഏക സംസ്ഥാനമാണ് കേരളം.